Od przeszło czterech dekad artystka daje świadectwo społecznym konfliktom, kryzysom i stanom wyjątkowym, snując namysł nad współczesną kondycją człowieka oraz sprawczością obrazu malarskiego wobec tematów takich jak wojna i przemoc, seksualność, natura, relacje rodzinne i śmierć. U podstaw bogatej twórczości Cahn, obejmującej nie tylko malarstwo, ale również rysunek, performans, tekst i film, leży bezkompromisowy sprzeciw wobec wszelkich przejawów przemocy, co czyni jej praktykę wyjątkowo aktualną.

Cahn urodziła się w 1949 roku w Bazylei w rodzinie żydowskich emigrantów, którzy w okresie międzywojnia na fali nazistowskich prześladowań opuścili Niemcy i Francję i osiedli w Szwajcarii. Jeszcze w czasach studiów w latach 70. artystka włączyła się w ruch feministyczny i pokojowy. Swą niezgodę na przemoc i nierówności manifestowała nie tylko za pośrednictwem działań w polu sztuki – biorąc czynny udział w protestach, pisząc petycje czy malując murale w przestrzeni miejskiej, Cahn od samego początku swej aktywności żyje i tworzy, reagując na otaczającą ją rzeczywistość polityczną.

foto. Daniel Chrobak

Równolegle rozwijał się jej bezkompromisowy język wypowiedzi artystycznej, dla którego punktem wyjścia było zawsze ciało: ciało jako narzędzie pracy i ciało jako obiekt reprezentacji wizualnej. Po ukończeniu wydziału grafiki na uczelni Allgemeine Gewerbeschule w Bazylei, Cahn skupiła się przede wszystkim na biało-czarnych pracach na papierze, do wykonania których angażowała całe swoje ciało. Odrzucała tym samym wartościowanie rysunku jako szkicu i medium podrzędnego wobec malarstwa, sytuując go raczej bliżej performansu. Gest ten stał się punktem wyjścia dla jej późniejszych wielkoformatowych rysunków węglem, które artystka w całości wykonywała na podłodze, otwierając się na proces i eksperyment. Rejestrując przekazy medialne na temat zajść społeczno-politycznych, takich jak wojna w Zatoce Perskiej, konflikt w byłej Jugosławii, czy atak na World Trade Center, przedstawiała wówczas m.in. ikoniczne obrazy okrętów wojennych, miejsc deportacji, broń masowego zniszczenia i inne symbole władzy, kontroli i przemocy.

Za kluczowy dla rozwoju artystycznego Cahn można uznać udział artystki w trzech międzynarodowych wydarzeniach artystycznych: były to documenta 7 w 1982 roku (z których Cahn wycofała swoją pracę w akcie protestu), kuratorowana przez Jean-Christophe’a Ammanna wystawa monograficzna z 1983 roku w Kunsthalle w Bazylei, gdzie po raz pierwszy na przykładzie własnych relacji rodzinnych przyglądała się podziałowi świata na to, co męskie i to, co kobiece, oraz 41. Biennale Weneckim, gdzie reprezentowała Szwajcarię w 1984 roku. A jednak prawdziwa przemiana dokonała się w twórczości artystki w połowie lat 80., kiedy Cahn do swoich prac na papierze włączyła kolor oraz kilka lat później, kiedy w wieku 45 lat zwróciła się ku sugestywnemu, intuicyjnemu malarstwu. Międzynarodową sławę przyniósł Cahn udział w documenta 14 w 2017 roku, które ugruntowały jej pozycję jako artystki reprezentującej jedną z najbardziej wyrazistych postaw zaangażowania we współczesność i jej problemy.

Prace Cahn na płótnie to przede wszystkim próba przetłumaczenia emocji na język malarstwa – emocji, których nie sposób wyrazić językiem werbalnym w obliczu traumy, aktów przemocy, konfliktów zbrojnych, rasizmu i toksycznych relacji międzyludzkich. Postaci na obrazach są przedstawione często bez rysów twarzy i ubioru, tak jakby artystka chciała nadać im jak najbardziej uniwersalny, pierwotny wymiar, sprowadzając ciało do kruchego, nagiego życia. To również testowanie możliwości reprezentacji w obrazie malarskim oraz próba zmierzenia się z kluczowymi pytaniami o sprawczość i etykę sztuki. Jak przedstawić cierpienie i niesprawiedliwość bez snucia moralizatorskiej przypowieści? Jak uniknąć pułapki patosu i sensacyjnego spektaklu? Jak zabierać głos w imieniu tych, którzy tego głosu są pozbawieni? Jak w końcu przedstawić relacje poza-ludzkie: ze światem przyrody i innymi niż ludzie gatunkami?

Wystawa „MIRIAM CAHN: JA, ISTOTA LUDZKA” to prezentacja przygotowana przez artystkę specjalnie do pawilonu Muzeum nad Wisłą. Jest wynikiem współpracy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie z Kunstmuseum w Bernie oraz Haus der Kunst w Monachium. Podróżującej ekspozycji towarzyszą trzy publikacje: „MIRIAM CAHN: I AS HUMAN” (red. Marta Dziewańska, wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), dostępna online publikacja w języku polskim, stanowiąca wybór tekstów z tej książki oraz „MIRIAM CAHN: WRITINGS IN RAGE” (red. Miriam Cahn, wydawnictwo Kunstmuseum Bern i Hatje Cantz).

Projekt sfinansowano przy wsparciu środków Pro Helvetia.
Kuratorka: Marta Dziewańska

Godziny otwarcia wystaw w Muzeum nad Wisłą

wtorek-piątek, godz. 12.00-20.00
sobota, godz. 11.00-20.00
niedziela, godz. 11.00-18.00