Poprzedzona kilkuletnimi intensywnymi poszukiwaniami i niełatwymi badaniami zasobów muzeów, skarbców i świątyń w Polsce oraz na Litwie, skonfrontowanymi z aktualną wiedzą o nowożytnym jubilerstwie europejskim. Wśród precjozów, które można będzie zobaczyć w stolicy, znajdą się m.in. sukienki diamentowa (po raz pierwszy opuści mury Jasnej Góry) i rubinowa cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.

Wśród blisko 500. zabytków wypożyczonych od ponad 80 właścicieli znajdą się takie, które bezwzględnie możemy określić jako polskie, dokumentujące kunszt jubilerów z terenów całej Rzeczypospolitej. To one pozwalają na uznanie z dużym prawdopodobieństwem za wyroby miejscowe nadspodziewanie dużej grupy niesygnowanych klejnotów, jednolitych pod względem stylistycznym i technologicznym.

Szczęśliwie przetrwały one historyczne zawieruchy, w tym wojny, zabory i wielokrotne grabieże. Operują rozwiązaniami modnymi wśród europejskich elit, przy pewnych zarysowujących się odrębnościach w typach klejnotów, kolorystyce emalii czy rodzaju kameryzacji. Skonfrontowane ze sobą na wystawie, przypomną o wielkich aspiracjach, także artystycznych, naszych utytułowanych przodków. Niejednokrotnie ich ujawnienie było naukową sensacją, jak choćby w przypadku skarbu ukrytego pod posadzką bydgoskiej katedry tuż przed potopem szwedzkim, a odkrytego w styczniu ubiegłego roku.

Kokarda, Polska (?), poł. XVII w., Zbiory Sztuki Wotywnej Jasnej Góry, foto: Andrzej Ring, Lech Sandzewicz

Towarzyszący wystawie obszerny katalog zilustruje walory tych kosztowności, a także wyjaśni zawiłości ich często skomplikowanej i wyrafinowanej formy. Obok najważniejszych znanych nauce – choć na ogół nie pokazywanych publicznie – dzieł o pewnym datowaniu i pochodzeniu, jubilerskich fundacji dworu królewskiego Jagiellonów i Wazów, będzie można podziwiać także kosztowności, które jeszcze niedawno wisiały w kościołach, dyskretnie zdobiąc słynące łaskami obrazy.

Kilka wybitnych kreacji wiąże się z peryferiami dawnej Rzeczypospolitej. Z Wilna sprowadzimy cały zespół kosztowności, w tym fundacje rodu Tyszkiewiczów. Z paryskiego Luwru, prywatnej kolekcji w Londynie, a także muzeów we Florencji, Bernie, Monachium, Uppsali i Nowym Jorku dotrą klejnoty fundowane przez polskich monarchów, przede wszystkim Bonę Sforzę i Zygmunta Augusta. Szczególnie ciekawy dokument − barwny rysunek królewskiej korony – wypożyczymy ze zbiorów berlińskich. Nawet dzieła już pokazywane, jak choćby klejnoty i portrety dostojników, pozyskane z Zamku Królewskiego na Wawelu czy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie – zajaśnieją w nowym, nierzadko zaskakującym świetle. Stanie się tak dzięki konfrontacji z ich równie kosztownymi „bliźniakami”, odkrytymi jako dekoracja naczyń liturgicznych – szczerozłotych kielichów czy monstrancji i relikwiarzy.